میرمحمد امین خان موسوی نیشابوری، ملقب به برهان الملک. شاعر و صوبه دار ملک اودۀ هند بود و در هنگام ورود نادرشاه بدهلی در این شهر به سال 1151 ه. ق. درگذشت. از اوست: ز کدام ره بیایم که بچشم تو درآیم که بدور چشم مستت همه نیزۀ سپاه است. (از تذکرۀ روز روشن چ تهران ص 76)
میرمحمد امین خان موسوی نیشابوری، ملقب به برهان الملک. شاعر و صوبه دار ملک اودۀ هند بود و در هنگام ورود نادرشاه بدهلی در این شهر به سال 1151 هَ. ق. درگذشت. از اوست: ز کدام ره بیایم که بچشم تو درآیم که بدور چشم مستت همه نیزۀ سپاه است. (از تذکرۀ روز روشن چ تهران ص 76)
شیخ عبدالجواد بن ملاعباس نیشابوری. متولد به سال 1281 هجری قمری یک چشم وی به چهارسالگی از آبله کور شد و از چشم دیگر بقول خود او جز ربعی نماند. پدرش که از دهقانان متوسطالحال نیشابور بود بسبب کوری فرزند را از تحصیل بازمیداشت ولی چون قوت حافظه و شوق او بدانش معلوم گردید او را بمکتب سپرد. ادیب تا 16سالگی درنیشابور به خواندن مقدمات مشغول بود آنگاه به مشهد رهسپار شد. در 1297 هجری قمری در مدرسه خیرات خانی و بعد در مدرسه فاضل خان و مدرسه نواب منزل اختیار کرد. فنون ادبی را چنانکه در سابق معمول بود فراگرفت و با وجود ضعف چشم، بیشتر اوقات را در مطالعۀ کتب ادبی عرب چون مقامات حریری و بدیع الزمان و معلقات سبع وکتب تاریخ صرف میکرد. حافظۀ او بحدی بود که در هر موضوع ادبی هزاران شعر و مثل از عربی و فارسی میخواند علاوه بر فنون ادبی در معقول نیز صاحب نظر بود و فنون ریاضی را مانند نجوم و هندسه و هیئت و جبر و مقابله میدانست از طب و فقه و اصول و رجال بهره داشت. ازآثار او چیزی بطبع نرسیده است. رساله ای در جمع بین عروض فارسی و عربی و رساله ای در شرح معلقات سبع و چند جزوه در تلخیص شرح خطیب تبریزی بر حماسۀ ابی تمام نوشته است. ادیب دارای اخلاق فاضله و شرافت ذاتی و قناعت و مناعت طبع بود و تا پایان عمر مجرد زیست و جز بجمع نوادر و ذخایر ادبی بفراهم آوردن مالی همت نگماشت عشق و میل بسیار بتعلیم داشت غالباً محضر او از جوانان دانش طلب پر بود اکثر جوانان فاضل خراسان بواسطه یا بیواسطه در ادب، شاگرد این ادیب بوده اند. مدت عمرش 63 وفاتش در 12 ذیقعده 1344 هجری قمری اتفاق افتاده است. در آغاز به روش قاآنی سخن میگفت ولی بعد شیوۀ خراسانی را اختیار کرد و در شعر فارسی و عربی از استادان مسلم زمان است. دیوانش قریب 6000 بیت جمع شده ولی بطبع نرسیده است. غزل کاشکی دلبر من با دل من داد کند گاهگاهی بنگاهی دل من شاد کند ’آن سیه زلف بر آن عارض گوئی که همی بپر زاغ کسی آتش را باد کند’ بادۀ تلخ دهد بوسۀ شیرین ندهد داوری کو که میان من و او داد کند. ### تا چند خو بخلوت و خاموشی چندی بباغ چم بقدح نوشی ساقی کجاست کزمی پیراری از من برد خمار پرندوشی آهوی مشک موئی و با آهو همواره بینمت بخطا کوشی مشک اندرون نافه بود و اینک مشک تو دوشی است و بناگوشی. ### پریرخی که جز او آفریدگار پری نیافرید پری را به پیکر بشری چو آفتابم گاه پگاه تافت بکاخ به پیکر بشری با نهاد و خوی پری فکنده بر مه روشن کمند غالیه سای نهفته در دل جوشن پرند شوشتری شکن بمویش از پنجه طرازش طبع نشان برویش از چشم مردم گذری. (از ادبیات معاصر تألیف رشید یاسمی صص 14- 15) ، ناحیه ای به شمال شرقی میسوری که نهر شاریتون از آن گذرد، مساحت آن 570 میل مربع و سکنۀ آن قریب 11448 تن که 142 تن آن سیاهان باشند و این سرزمین دارای آب فراوان و گیاهان و بقول بسیار است، و نیز ناحیه ایست در جنوب غربی ایوا، مساحت آن 576 میل مربع و عدد سکنۀ آن 3982تن و نهر مدل از آن گذرد. (ضمیمۀ معجم البلدان)
شیخ عبدالجواد بن ملاعباس نیشابوری. متولد به سال 1281 هجری قمری یک چشم وی به چهارسالگی از آبله کور شد و از چشم دیگر بقول خود او جز ربعی نماند. پدرش که از دهقانان متوسطالحال نیشابور بود بسبب کوری فرزند را از تحصیل بازمیداشت ولی چون قوت حافظه و شوق او بدانش معلوم گردید او را بمکتب سپرد. ادیب تا 16سالگی درنیشابور به خواندن مقدمات مشغول بود آنگاه به مشهد رهسپار شد. در 1297 هجری قمری در مدرسه خیرات خانی و بعد در مدرسه فاضل خان و مدرسه نواب منزل اختیار کرد. فنون ادبی را چنانکه در سابق معمول بود فراگرفت و با وجود ضعف چشم، بیشتر اوقات را در مطالعۀ کتب ادبی عرب چون مقامات حریری و بدیع الزمان و معلقات سبع وکتب تاریخ صرف میکرد. حافظۀ او بحدی بود که در هر موضوع ادبی هزاران شعر و مثل از عربی و فارسی میخواند علاوه بر فنون ادبی در معقول نیز صاحب نظر بود و فنون ریاضی را مانند نجوم و هندسه و هیئت و جبر و مقابله میدانست از طب و فقه و اصول و رجال بهره داشت. ازآثار او چیزی بطبع نرسیده است. رساله ای در جمع بین عروض فارسی و عربی و رساله ای در شرح معلقات سبع و چند جزوه در تلخیص شرح خطیب تبریزی بر حماسۀ ابی تمام نوشته است. ادیب دارای اخلاق فاضله و شرافت ذاتی و قناعت و مناعت طبع بود و تا پایان عمر مجرد زیست و جز بجمع نوادر و ذخایر ادبی بفراهم آوردن مالی همت نگماشت عشق و میل بسیار بتعلیم داشت غالباً محضر او از جوانان دانش طلب پر بود اکثر جوانان فاضل خراسان بواسطه یا بیواسطه در ادب، شاگرد این ادیب بوده اند. مدت عمرش 63 وفاتش در 12 ذیقعده 1344 هجری قمری اتفاق افتاده است. در آغاز به روش قاآنی سخن میگفت ولی بعد شیوۀ خراسانی را اختیار کرد و در شعر فارسی و عربی از استادان مسلم زمان است. دیوانش قریب 6000 بیت جمع شده ولی بطبع نرسیده است. غزل کاشکی دلبر من با دل من داد کند گاهگاهی بنگاهی دل من شاد کند ’آن سیه زلف بر آن عارض گوئی که همی بپر زاغ کسی آتش را باد کند’ بادۀ تلخ دهد بوسۀ شیرین ندهد داوری کو که میان من و او داد کند. ### تا چند خو بخلوت و خاموشی چندی بباغ چم بقدح نوشی ساقی کجاست کزمی پیراری از من برد خمار پرندوشی آهوی مشک موئی و با آهو همواره بینمت بخطا کوشی مشک اندرون نافه بود و اینک مشک تو دوشی است و بناگوشی. ### پریرخی که جز او آفریدگار پری نیافرید پری را به پیکر بشری چو آفتابم گاه پگاه تافت بکاخ به پیکر بشری با نهاد و خوی پری فکنده بر مه روشن کمند غالیه سای نهفته در دل جوشن پرند شوشتری شکن بمویش از پنجه طرازش طبع نشان برویش از چشم مردم گذری. (از ادبیات معاصر تألیف رشید یاسمی صص 14- 15) ، ناحیه ای به شمال ِ شرقی میسوری که نهر شاریتون از آن گذرد، مساحت آن 570 میل مربع و سکنۀ آن قریب 11448 تن که 142 تن آن سیاهان باشند و این سرزمین دارای آب فراوان و گیاهان و بقول بسیار است، و نیز ناحیه ایست در جنوب غربی ایوا، مساحت آن 576 میل مربع و عدد سکنۀ آن 3982تن و نهر مدل از آن گذرد. (ضمیمۀ معجم البلدان)
حسن بن مظفر اعمی، مکنی به ابوعلی و مشهور به نیشابوری. از علمای عامه و از مشایخ زمخشری است. در قرن پنجم می زیسته و به سال 442 یا 443 هجری قمری درگذشته است. او راست: تهذیب اصلاح المنطق ابن السکیت، تهذیب دیوان الادب اسحاق بن ابراهیم فاریابی، ذیل تتمه الیتیمۀ عبدالملک ثعالبی، و دیوان شعر. رجوع به ریحانهالادب ج 6 ص 279 و کشف الظنون و روضات الجنات ص 26 شود
حسن بن مظفر اعمی، مکنی به ابوعلی و مشهور به نیشابوری. از علمای عامه و از مشایخ زمخشری است. در قرن پنجم می زیسته و به سال 442 یا 443 هجری قمری درگذشته است. او راست: تهذیب اصلاح المنطق ابن السکیت، تهذیب دیوان الادب اسحاق بن ابراهیم فاریابی، ذیل تتمه الیتیمۀ عبدالملک ثعالبی، و دیوان شعر. رجوع به ریحانهالادب ج 6 ص 279 و کشف الظنون و روضات الجنات ص 26 شود
ابن علی بن زید بن داود بن یزید صائغ مکنی به ابوعلی محدث. متوفی در 349 هجری قمری یاقوت در معجم البلدان گوید: او کشورها را سیاحت میکرد. (هدیه العارفین ج 1 ص 305 و 306)
ابن علی بن زید بن داود بن یزید صائغ مکنی به ابوعلی محدث. متوفی در 349 هجری قمری یاقوت در معجم البلدان گوید: او کشورها را سیاحت میکرد. (هدیه العارفین ج 1 ص 305 و 306)
ابوجعفر محمد بن موسی بن عمران، از ادبا و گویندگان نامی نیشابور و خراسان بود، وی مرد فاضل و خردمندی بود و اشعار فراوانی از او باقیست که بیشتر بصنایع بدیعی و فنون ادبی توجه داشته و در این راه باندازه ای زیاده روی کرده که اشعاراو سادگی و طبیعی بودن را که لازمۀ شیوایی و رسایی شعر است از دست داده است، (از یتیمه الدهر ج 4ص 76)
ابوجعفر محمد بن موسی بن عمران، از ادبا و گویندگان نامی نیشابور و خراسان بود، وی مرد فاضل و خردمندی بود و اشعار فراوانی از او باقیست که بیشتر بصنایع بدیعی و فنون ادبی توجه داشته و در این راه باندازه ای زیاده روی کرده که اشعاراو سادگی و طبیعی بودن را که لازمۀ شیوایی و رسایی شعر است از دست داده است، (از یتیمه الدهر ج 4ص 76)
طین مأکول خوانند و آن گلی است که خام و بریان کرده خورندو بدان تنقل کنند و وی نوعی از طین الحر بود و لون وی بغایت سفید بود مانند اسفیداج و بشیرازی گل سفید خوانند. طبیعت وی سرد و خشک بود و گویند گرم بود بسبب شوری که دارد. قوت فم معده را بدهد و غشی را نافع بود و منع قی بکند و تری معده زایل کند. و مقدار مأخوذ از وی یک درم بود تا یک مثقال و زیاده ازین مفسد مزاج بود و سده آورد و سنگ در گرده پیدا کند و ضرر آن انیسون و تخم کرفس کم گرداند و ناخوردن وی اولی بود ازبهر آنکه فساد وی زیادت از صلاح وی بود. و آب رفتن از دهان در وقت خواب شهوت کلبیه را بغایت مفید بودو غثیان و کرب هیضه را سودمند بود. (اختیارات بدیعی). طین خراسانیست. (تحفۀ حکیم مؤمن) (فهرست مخزن الادویه). طین حرّ. طین مأکول. طین اکل. گل خوراکی
طین مأکول خوانند و آن گِلی است که خام و بریان کرده خورندو بدان تنقل کنند و وی نوعی از طین الحر بود و لون وی بغایت سفید بود مانند اسفیداج و بشیرازی گل سفید خوانند. طبیعت وی سرد و خشک بود و گویند گرم بود بسبب شوری که دارد. قوت فم معده را بدهد و غشی را نافع بود و منع قی بکند و تری معده زایل کند. و مقدار مأخوذ از وی یک درم بود تا یک مثقال و زیاده ازین مفسد مزاج بود و سده آورد و سنگ در گرده پیدا کند و ضرر آن انیسون و تخم کرفس کم گرداند و ناخوردن وی اولی بود ازبهر آنکه فساد وی زیادت از صلاح وی بود. و آب رفتن از دهان در وقت خواب شهوت کلبیه را بغایت مفید بودو غثیان و کرب هیضه را سودمند بود. (اختیارات بدیعی). طین خراسانیست. (تحفۀ حکیم مؤمن) (فهرست مخزن الادویه). طین حرّ. طین مأکول. طین اکل. گل خوراکی
ابن موسی بن یزداد (یا یزید) قمی نیشابوری حنفی. مکنی به ابوالحسن. وی فقیه و اصولی و محدث و جهانگرد و مفسر بود. اصل او از عراق بود و در نیشابور سکونت گزید و عمری طولانی کرد و در سال 305 یا 350 هجری قمری درگذشت. او راست: 1- اثبات القیاس والاجتهاد و خبرالواحد. 2- أحکام القرآن. 3- شرح الجامع الکبیر شیبانی. 4- کتاب فی بعض ما خالف فیه الشافعی العراقیین. (از معجم المؤلفین)
ابن موسی بن یزداد (یا یزید) قمی نیشابوری حنفی. مکنی به ابوالحسن. وی فقیه و اصولی و محدث و جهانگرد و مفسر بود. اصل او از عراق بود و در نیشابور سکونت گزید و عمری طولانی کرد و در سال 305 یا 350 هجری قمری درگذشت. او راست: 1- اثبات القیاس والاجتهاد و خبرالواحد. 2- أحکام القرآن. 3- شرح الجامع الکبیر شیبانی. 4- کتاب فی بعض ما خالف فیه الشافعی العراقیین. (از معجم المؤلفین)
